Efekt utopionego kosztu

Efekt utopionego kosztu polega na tym, że im więcej czasu, pieniędzy czy innych zasobów włożymy w coś, tym trudniej nam się później z tego wycofać. Z perspektywy racjonalnej decyzji, nie powinno to mieć znaczenia – jeśli coś nie przynosi nam korzyści lub wręcz szkodzi, powinniśmy po prostu zrezygnować z dalszego inwestowania w to. Jednak nasze myślenie jest często bardziej emocjonalne i skłonne do działania według zasady „strata nie może być daremna”.

Przykładem może być sytuacja, w której kupujemy bilet na koncert, a później okazuje się, że występujący zespół nam się nie podoba. Z perspektywy racjonalnej, powinniśmy po prostu nie iść na koncert i stracić tylko pieniądze na bilet. Jednak ze względu na efekt utopionego kosztu, często wolimy iść na koncert, nawet jeśli nie spodoba nam się, bo „przecież już zapłaciliśmy za bilet”. Efekt ten może prowadzić do irracjonalnych decyzji i utrzymywania się w sytuacjach, które nie przynoszą nam korzyści.

Efekt utopionego kosztu jest szeroko badany w literaturze psychologicznej i ekonomicznej. Został opisany po raz pierwszy w latach 70. przez Richarda Thalera, a potem rozwinięty przez innych badaczy. Może mieć różne przyczyny, takie jak lęk przed stratą, potrzeba utrzymania spójności z wcześniejszymi decyzjami czy presja otoczenia. Istnieją również sposoby, by sobie z nim radzić, np. poprzez racjonalne rozważenie kosztów i korzyści oraz uwzględnienie możliwości wycofania się z sytuacji.

Opublikowano: styczeń 2023